Όταν ο δάσκαλος κρατούσε βέργα

Μικροί αγράμματοι Τσιγγάνοι διασκεδάζουν τους Γάλλους στρατιώτες

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης
Κάποτε στα σχολεία δεν υπήρχε σχολική βία, με την σημερινή έννοια. Βέβαια οι μαθητές τσακώνονταν μεταξύ τους, γρονθοκοπούσαν ο ένας τον άλλον, αλλά όλα τελείωναν με την παρουσία του δασκάλου.  Οι μαθητές τιμωρούνταν με κάθε τρόπο, καθώς ο δάσκαλος αποφάσιζε την τιμωρία
τους. Συνήθως ο δάσκαλος κυκλοφορούσε με μια βέργα στο χέρι και χτυπούσε τα κεφάλια των μικρών άτακτων μαθητών, αλλά και τις παλάμες τους, και όταν ήταν πολύ νευριασμένος, χτυπούσε  με την βέργα τις άκρες των δακτύλων και τα νύχια.  Αυτό ήταν το ποινικό μέρος του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
Τότε ο δάσκαλος ήταν αυθεντία και οι μαθητές υπάκουοι και πειθαρχημένοι .  Μια φράση που την έλεγαν οι παλιοί Φλωρινιώτες δηλώνει την νοοτροπία των γονέων. Έλεγαν λοιπόν όταν πήγαιναν τον μικρό μαθητή την πρώτη ημέρα στο σχολείο: «Δάσκαλε κούτσουρο σου φέρνω, άνθρωπο να το κάνεις». Οι γονείς εμπιστεύονταν τον δάσκαλο, που είχε πάντα δίκαιο, ενώ ο μαθητής είχε πάντα άδικο και  ”τις έτρωγε”  και από τον δάσκαλο και από τους γονείς.
Βέβαια όλοι οι μαθητές δεν ήταν πλασμένοι για γράμματα. Γι αυτό υπήρχαν άτακτοι μαθητές. Ήταν αυτοί που δεν μπορούσαν να καθίσουν στην τάξη. Ανήκαν αλλού. Μάλλον στα εργαστήρια και στα καταστήματα. Έπρεπε όμως να τελειώσουν το σχολείο, ή τουλάχιστον τις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου.
Οι άτακτοι μαθητές, όταν αποχωρούσαν από το σχολείο, είτε επειδή διέκοπταν είτε επειδή αποφοιτούσαν, στην συνέχεια μαθήτευαν σε κάποιο εργαστήριο ή κατάστημα. Εκεί τα πράγματα άλλαζαν. Την θέση του δασκάλου έπαιρνε ο μάστορας. Το εργαστήριο δεν ήταν σχολείο. Οι κανόνες εκεί ήταν άλλοι. Το περιβάλλον επίσης άλλαζε την συμπεριφορά των μικρών μαθητευόμενων. Υπήρχε άνεση στις  κινήσεις. Δεν ήταν καρφωμένοι σε ένα θρανίο, όπως στο σχολείο. Ο μάστορας ήταν αυστηρός άλλα και δίκαιος. Οι άτακτοι μαθητές λοιπόν σε μικρό χρονικό διάστημα άλλαζαν συμπεριφορά και γίνονταν ήσυχα και υπάκουα τσιράκια. Μάθαιναν τέχνη, και συνέχιζαν την ζωή τους νοικοκυρεμένα. Ο μάστορας ήταν και αυτός ένας παιδαγωγός της εποχής του.
Υπήρχαν όμως παιδιά, που δεν άλλαξαν συμπεριφορά ούτε στο σχολείο ούτε στο εργαστήριο. Γι αυτά τα παιδιά υπήρχε ο δρόμος, η αλητεία, η παραβατική συμπεριφορά. 
Ένας από αυτούς ήταν ένα αγόρι από τις παραποτάμιες γειτονιές.  Στα χρόνια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, αυτό το παιδί είχε ρημάξει τις αποθήκες του γαλλικού στρατού. Έκαμνε και άλλες ζημίες. Γρήγορα έγινε γνωστός στην γαλλική στρατιωτική αστυνομία, αλλά επειδή ήταν παιδί δεν τον φυλάκιζαν. Οι Γάλλοι τον αποκαλούσαν «Πέπε το αλητόπαιδο».   Μόλις τελείωσε ο πόλεμος, ο πατέρας του Πέπε, που ήταν μετανάστης ήρθε και πήρε τον Πέπε και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας του και όλοι μαζί έφυγαν για πάντα στην Αμερική.   Αν ο Πέπες παρέμενε στο σχολείο  θα υπέφεραν οι συμμαθητές του. Το  σύστημα όμως εκείνης της εποχής τον απέβαλε και τον έριξε στον δρόμο. Το σχολείο ηρέμησε, αλλά η πόλη υπέφερε.
Μια άλλη αλητοπαρέα ήταν στην γειτονιά Βαρόσι. Ούτε γράμματα ούτε τέχνη. Κλεφτρόνια που ρήμαζαν τα αμπέλια, τις αυλές και ότι άλλο εύρισκαν. Και όταν κάπως μεγάλωσαν, δηλαδή έγιναν δεκαεφτά, δεκαοκτώ χρονών, η Φλώρινα ζούσε τις χειρότερες μέρες της, καθώς βρισκόταν υπό κατοχή. Ήταν η γερμανική Κατοχή. Τα κλεφτρόνια του Βαροσίου, που πριν τον πόλεμο δεν υπολόγιζαν την χωροφυλακή, έτσι και στην Κατοχή δεν υπολόγισαν σωστά τον γερμανικό στρατό.  Ένα βράδυ έκλεψαν τις ρόδες του αυτοκινήτου του γερμανού Φρουράρχου. Ήθελαν να πουλήσουν τα ελαστικά, που τότε με αυτά έφτιαχναν πέδιλα. Οι  γερμανοί όμως τους συνέλαβαν, και εκεί τελείωσε για πάντα η δράση τους. 
Τα παραπάνω ήταν δυο ακραίες  περιπτώσεις παιδιών, που δεν συμβιβάστηκαν με το σχολείο, ούτε έμαθαν μια τέχνη, και ξέφυγαν. Οι συνέπειες δυσάρεστες.  Πράγματι, έτσι όπως είναι διαμορφωμένη η κοινωνία, η εργασία διαμορφώνει τον άνθρωπο και τον κάνει πολίτη,  νοικοκύρη, και σωστό άνθρωπο.  Ο μαθητής  είναι και αυτός ένας εργαζόμενος, που αρκετές ώρες κάθεται στα θρανία και διαμορφώνεται και μορφώνεται, αλλά και στο σπίτι αφιερώνει αρκετές ώρες για μελέτη. Είναι και αυτός ένας εργαζόμενος, όπως εργαζόμενος είναι και ο νέος που μαθαίνει μια τέχνη. Αλίμονο στον νέο, που δεν είναι μαθητής, ούτε εργάζεται κάπου. 
Οι ιστορίες αυτές  των ανθρώπων της μικρής μας πόλης, για άλλη μια φορά  αποκαλύπτουν την σοφία του παρακάτω ρητού: «Αργία μήτηρ πάσης κακίας».  Το γνώριζαν καλά αυτό οι παλιοί Φλωρινιώτες και φρόντιζαν τα παιδιά τους να ακολουθούν την σειρά σχολείο- μαγαζί- οικογένεια.  Αλλά μήπως και σήμερα δεν ισχύει αυτό;  Και σήμερα όλοι ζητούν εργασία, μια θέση κάπου, για να αλλάξει η ζωή τους.
Όσο για την σχολική βία τα χρόνια εκείνα τα παλιά δεν υπήρχε, καθώς οι άτακτοι μαθητές  μετά από πολλά παραπτώματα  έχαναν την ευκαιρία να συνεχίσουν το σχολείο.  Μέχρι τα χρόνια της Χούντας ο Σύλλογος των Καθηγητών κάθε γυμνασίου ήταν πανίσχυρος. Η ανάρμοστη συμπεριφορά δεν είχε θέση στα γυμνάσια. Με μια απόφασή του Συλλόγου  μπορούσαν να αποκλείσουν ένα μαθητή από όλα τα γυμνάσια της χώρας. Η αυστηρότητα του νόμου έκαμνε τους μαθητές να είναι προσεκτικοί, καθώς το μέλλον τους κρινόταν και από την συμπεριφορά τους.
Σήμερα το σχολείο αγκαλιάζει όλους τους μαθητές και τους κρατά κοντά του μέχρι να ενηλικιωθούν. Βία από τον εκπαιδευτικό δεν υπάρχει. Ούτε και από τους γονείς.  Και σχολική βία δεν θα υπάρχει, αν οι μαθητές προικιστούν με αρετές, με κατάλληλη αγωγή από το σχολείο και την οικογένειά τους.  

 Δημήτριος Μεκάσης